A eclosión da seda en Monforte.
O verme da seda.
Neste ano (2004) cúmprese o cuarto centenario da publicación Del Quijote, e en moitos lugares de España estase a festexar este feito relevante. Os Amigos do Patrimonio de Terra de Lemos estamos a traballar para participar nesta conmemoración con actos culturais que teñan lugar na nosa cidade, toda vez que Cervantes dedicou a don Pedro Fernández de Castro, sétimo conde de Lemos, o segundo tomo da «novela por excelencia». Este ilustre nobre, non foi soamente un mecenas de escritores da época, ademais foi un personaxe comprometido co desenvolvemento de actividades industriais encamiñadas a beneficiar aos seus vasalos monfortinos como se pon de manifesto polo seu interese en promover a industria sedeiro na zona.
A manufactura da seda foi moi valorada dende a antigüidade por ser un tecido moi resistente e por ter especial aptitude para a tinguidura, ademais de ser un artigo moi belo. Os primeiros que coñeceron a técnica da súa elaboración foron os chineses. En España introduciuse a través dos musulmáns, e na súa fabricación sempre destacou a cidade de Murcia, entre outras, desenvolvendo esta actividade durante séculos.
A materia prima empregada na fabricación deste téxtil é un filamento que segregan os vermes da moreira. Unha vez conseguida a fibra procédese ao delicado proceso da tinguidura que se realizaba cando esta xa se encontraba enmadejada. Somerxíanse as madeixas nuns recipientes onde se disolvera unha substancia que servía para fixar as cores (alume, sales potásicos, etc.). As cores básicas eran o vermello, o amarelo e o azul. O vermello obtíñase da cochinilla mexicana (despois do descubrimento de América) e das aciñeiras; o amarelo do azafrán, do agracejo e da reseda; o azul obtense do anil. A tinguidura era un proceso moi importante porque da utilización dos materiais apropiados dependía a calidade da seda. A produción española tivo o seu auxe a fins do século XV e principios do XVI. Durante o reinado de Felipe III decaeu polas medidas pouco afortunadas de expulsar os mouriscos, que eran os que se dedicaban, en boa medida, á súa manufactura. (Cristina Partearroyo, «Téxtiles», Historia das Artes Aplicadas e Industriais en España, Madrid, 1987).
Nunha carta que o conde dirixe dende Madrid a Pedro de Valcárcel, o seu contador en Monforte, o 4 de xaneiro de 1618, maniféstalle un ambicioso proxecto destinado a promover e a impulsar, nesta terra, a manufactura téxtil sedeiro. Di textualmente na súa misiva: « ... pues del ha de resultar tan gran Beneficio a todos los della y que no se pierda tiempo sin que se empiece desde Luego y assi combiene que en recibiendo esta pongays en execucion todo lo que os escribe Diego de Losada en la carta que aqui se os embia adereçándo y cultivando la tierra en la forma que en ella se os advierte ...». O conde comunícalle que ten especial empeño en que a empresa teña éxito e, para iso, debe poñer moito interese no seu cumprimento.
Artesáns de Murcia.
O verme da seda.
Neste ano (2004) cúmprese o cuarto centenario da publicación Del Quijote, e en moitos lugares de España estase a festexar este feito relevante. Os Amigos do Patrimonio de Terra de Lemos estamos a traballar para participar nesta conmemoración con actos culturais que teñan lugar na nosa cidade, toda vez que Cervantes dedicou a don Pedro Fernández de Castro, sétimo conde de Lemos, o segundo tomo da «novela por excelencia». Este ilustre nobre, non foi soamente un mecenas de escritores da época, ademais foi un personaxe comprometido co desenvolvemento de actividades industriais encamiñadas a beneficiar aos seus vasalos monfortinos como se pon de manifesto polo seu interese en promover a industria sedeiro na zona.
A manufactura da seda foi moi valorada dende a antigüidade por ser un tecido moi resistente e por ter especial aptitude para a tinguidura, ademais de ser un artigo moi belo. Os primeiros que coñeceron a técnica da súa elaboración foron os chineses. En España introduciuse a través dos musulmáns, e na súa fabricación sempre destacou a cidade de Murcia, entre outras, desenvolvendo esta actividade durante séculos.
A materia prima empregada na fabricación deste téxtil é un filamento que segregan os vermes da moreira. Unha vez conseguida a fibra procédese ao delicado proceso da tinguidura que se realizaba cando esta xa se encontraba enmadejada. Somerxíanse as madeixas nuns recipientes onde se disolvera unha substancia que servía para fixar as cores (alume, sales potásicos, etc.). As cores básicas eran o vermello, o amarelo e o azul. O vermello obtíñase da cochinilla mexicana (despois do descubrimento de América) e das aciñeiras; o amarelo do azafrán, do agracejo e da reseda; o azul obtense do anil. A tinguidura era un proceso moi importante porque da utilización dos materiais apropiados dependía a calidade da seda. A produción española tivo o seu auxe a fins do século XV e principios do XVI. Durante o reinado de Felipe III decaeu polas medidas pouco afortunadas de expulsar os mouriscos, que eran os que se dedicaban, en boa medida, á súa manufactura. (Cristina Partearroyo, «Téxtiles», Historia das Artes Aplicadas e Industriais en España, Madrid, 1987).
Nunha carta que o conde dirixe dende Madrid a Pedro de Valcárcel, o seu contador en Monforte, o 4 de xaneiro de 1618, maniféstalle un ambicioso proxecto destinado a promover e a impulsar, nesta terra, a manufactura téxtil sedeiro. Di textualmente na súa misiva: « ... pues del ha de resultar tan gran Beneficio a todos los della y que no se pierda tiempo sin que se empiece desde Luego y assi combiene que en recibiendo esta pongays en execucion todo lo que os escribe Diego de Losada en la carta que aqui se os embia adereçándo y cultivando la tierra en la forma que en ella se os advierte ...». O conde comunícalle que ten especial empeño en que a empresa teña éxito e, para iso, debe poñer moito interese no seu cumprimento.
Artesáns de Murcia.
Noutra carta escrita o 10 de marzo, dille que para levar a efecto esta empresa contratara os servizos do especialista murciano Pedro Soler e do seu fillo, para plantar moreiras na bisbarra de Monforte e para ensinar o oficio de fabricar seda aos seus vasalos. Concertou con eles o soldo anual de 1.540 reais e 24 fanegas de trigo que se distribuirían en doce mensualidades, entregándolle un mes anticipado a súa chegada, e buscaríalles casa onde vivir. Por outra parte, encoméndalle encárguese de facerlles a vida confortable para que se fosen acostumando «a la tierra pues por ser tan forasteros sera necesario mirar mucho por ellos». Acompañaralles a recoñecer os terreos da zona co fin de elixir os máis idóneos para plantar as árbores, proveralles de todas as ferramentas que solicitaran e «las demas cosas que fueren necesarias para la cultura destos Arboles». Puxo especial fincapé en «procurar que algunas personas de entendimiento y caudal vayan aprendiendo destos hombres esta profesion pues ansi se conseguira mas enteramente el fin que se pretende de introducir este trato no solo en la tierra sino tambien en los vezinos dell». Pide infórmeselle da cantidade de moreiras que se poderían plantar na bisbarra de Monforte.
Un negocio moi rendible.
A industria sedeiro era un negocio moi rendible. A produción, destinada ás clases privilexiadas polo elevado prezo do artigo, estaba asegurada. O conde de Lemos, consciente da importancia que a elaboración da seda e o proceso de tinguidura tiñan, decidiu impulsar esta industria en Monforte. Asinou un contrato o 20 de outubro de 1621 co mestre madrileño Lorenzo Pérez, para que se trasladase coa súa muller e familia a esta vila onde permanecería dez anos para continuar e aumentar o obraje e tinguidura deste téxtil.
O mestre traería, pola súa conta, os aderezos para ser utilizados no torcido e pigmentos para tinguir a seda. Acompañaríano especialistas que realizarían ambos os dous procesos co fin de continuar e levar adiante a fábrica sen interrupción; polo menos, serían un torcedor e un tintureiro que permanecerían na vila os dez anos do contrato e, en caso de ausencia, substituirían outros. Tomarían de aprendices aos «naturales de la dicha tierra de Lemos los que a su excelencia paresciere y fuere serbidos y los enseñara y tendra a su quenta asta que entiendan y sepan bien el dicho oficio y arte». Por outro lado, favorecíase ao dito mestre con exención de impostos, pois durante os cinco primeiros anos «no se le pidira ni pagara ninguna alcabala de todo lo que negociare y tratare quanto a la dicha fabrica de seda».
O conde entregaríalle catro mil ducados da once reais; dous mil á firma do contrato e os outros dous mil, o ano seguinte, ademais de douscentos ducados para axuda dos gastos do traslado da súa familia dende Madrid. O inxente importe destinado a este proxecto dános unha idea da envergadura da empresa.
O mestre devolvería no prazo de oito anos o importe en oito anualidades, máis o cinco por cento de interese. Para poder levar a cabo esta ambiciosa empresa, Lorenzo Pérez asociouse con Antonio Fernández, mercador veciño da vila, e ambos os dous obrigáronse ao cumprimento do contrato. Supoñemos que esta empresa tería bo fin, aínda que descoñecemos o tempo que Lorenzo permaneceu en Monforte.
O gremio asentouse na parte estreita da actual rúa do Cardeal, onde deixou herdanza.
Uns anos máis tarde, nalgúns documentos encontramos nomes de sedeiros que viven en Monforte. En 1625, o 29 de xullo, existe unha obriga de Gaspar del Castillo, mestre da arte da seda, pola que el e a súa muller se obrigaban a pagar o conde de Lemos, don Francisco Ruiz de Castro, e á condesa dona Catalina de la Cerda e Sandoval, a cantidade de douscentos cincuenta ducados no termo de tres anos que lles prestaran para sustentar o «trato y fabrica de la sseda y por le hacer merced y buena obra».
O 25 de xaneiro de 1626, Gaspar de Berveran, tintureiro, obrígase a pagar aos ditos conde e condesa viúva, sesenta ducados, «los quales le dieron prestados por hacerle merced y buena obra y que pudiese conservarse en su ofizio de Tintorero y tenerlo en pie».
Certa relevancia.
Non dubidamos que a industria sedeiro tivo certa relevancia en Monforte, aínda que non sabemos canto tempo se mantivo. Sabemos que existía a rúa Sedeiros (parte estreita da rúa do Cardeal ata a actual praza de España) e a de Tecelanes, que aínda perdura con este nome.
A documentación a que facemos referencia encóntrase no arquivo das Nais Clarisas en Monforte de Lemos.
Certa relevancia.
Non dubidamos que a industria sedeiro tivo certa relevancia en Monforte, aínda que non sabemos canto tempo se mantivo. Sabemos que existía a rúa Sedeiros (parte estreita da rúa do Cardeal ata a actual praza de España) e a de Tecelanes, que aínda perdura con este nome.
A documentación a que facemos referencia encóntrase no arquivo das Nais Clarisas en Monforte de Lemos.
Crónica histórica | Los mecenados do sétimo conde de Lemos
Pedro Fernández de Castro impulsou unha verdadeira industria local ao atraer a vila a mestres procedentes doutras latitudes mediante vantaxosas condicións económicas
(Manuela Sáez | La Voz de Galicia - Monforte)
Pedro Fernández de Castro impulsou unha verdadeira industria local ao atraer a vila a mestres procedentes doutras latitudes mediante vantaxosas condicións económicas
(Manuela Sáez | La Voz de Galicia - Monforte)
